Tuğrul Akşar, yavru vatan Kıbrıs'ımızın futbolu hakkında ziyadesiyle bilgilendirici, biraz da uzun bir araştırma yazısı kaleme almış. Makalede Kıbrıs futbolu, sorunları, sorunların nedenleri çok güzel bir şekilde kaleme alınmış. Ayrıca Rum tarafındaki futbola da değinilmiş.
Geçen haftalarda Kıbrıs Türk Futbol Federasyonu ile Yakın Doğu Üniversitesi'nin ortaklaşa organize ettikleri "Kuzey Kıbrıs'ta Futbolun Finansmanı ve Sponsorluk" konulu bir sempozyum yapıldı. Bu sempozyum "doğal olarak" medyada kendisine çok yer bulamadı. Ancak, Kuzey Kıbrıs Türk futbol yapılanması ve ekonomisi için son derece önemli olan bu sempozyumdan çarpıcı sonuçlar çıktı.
Öncelikle şunu belirtmem gerekir ki; ülkemizde olduğu gibi Kıbrıs'ta da futbol çok seviliyor. Hemen hemen tüm Kıbrıslılar üç büyüklerin maçlarını Digitürk'ten heyecanla izliyorlar.
Ada'da Rum futbolundaki gelişim, ciddi bir şekilde Türk futbolunun önüne geçmiş durumda. Ama bu durum Kıbrıs Türk futbolunun da ana gelişim ve rekabet dinamiğini oluşturuyor. Kuzey Kıbrıs'ta yaşayan futbolsever vatandaş, en son Annan Planı'nın Rumlar tarafından veto edilmesi nedeniyle birleşme sağlanamayınca, artık dünyaya Türkiye'nin dışında bir çıkış kapısının da kalmamış olmasının verdiği çaresizlikten kaynaklanan bir ümitsizliğe kapılmış durumda. Ancak bu ümitsizliği yenmeye çalışanlar da yok değil� Özellikle Kıbrıs Türk Futbol Federasyonu Başkan ve yetkilileri ile Yakın Doğu Üniversitesi'nin değerli öğretim üyeleri Doç.Dr. Okan Veli Şafaklı ve Doç. Dr. Cevdet Tınazcı yoğun bir şekilde, bu ümitsizlik denizinden Ada futbolunu kurtarabilmenin arayışı içindeler. KKTC'ne uygulanan genel izolasyon politikası doğal olarak sadece Türkiye kapısını ilk etapta zorlamayı gerektiriyor. Ancak yine de katılımcılardan Fırat Üniversitesi'nin değerli öğretim üyelerinden Yrd. Doç. Dr. Sebahattin Devecioğlu'nun da belirttiği üzere, Ada'da başta üniversitelerin, uluslararası her türlü platforma iştirak edebilme olanakları bulunduğu için, bu yolun sonuna kadar zorlanması gerekiyor.
Ada'da futbol ne durumda?
Bugün Ada'da yaklaşık 1 milyon insan yaşıyor. Bunun beşte birlik kısmı Türkler'den oluşuyor. Ada'nın 1974 Barış Harekatı ile ikiye bölünmesi, doğal olarak sosyal hayatı da, ekonomiyi de, sporu da derinden etkilemiş. Bizim üzerinde duracağımız spor ve özellikle de futbol, Türk kesiminde ciddi ölçüde geri kalmış vaziyette. Rum kesimini dünyanın genel olarak tanıyor olması, Güney'de futbolun da gelişimine ve büyümesine doğrudan etki etmiş ve buna bağlı olarak her iki kesim arasındaki fark alabildiğine açılmış durumda�
Rum Futbol Federasyonu'nun UEFA ve FIFA üyesi olması, daha baştan Rum futboluna çok büyük avantajlar sağlamış ve buna bağlı olarak ta futbol kendi ekonomisini yaratabilmiş. Ancak, Kuzey'de ise böyle bir durumun olmayışı, futbolun zaman içinde giderek gerilemesine neden olmuş. Bu ise tüm Kuzey Kıbrıs'ta futbolseverlerde derin bir üzüntü ve ümitsizliği beraberinde getirmiş.
Kuzey Kıbrıs futboluna genel bir bakış
Kıbrıs Türk Futbol Federasyonu, Türkiye'den başka hiçbir ülke tarafından resmî olarak tanınmadığından FIFA ve UEFA'ya üye olamadığını yukarıda belirtmiştik. Bu nedenle FIFA'ya üye olamayan Birleşmiş Milletler üye olan KTFF milli takımı sadece NF-Board'un düzenlemiş olduğu organizasyonlara katılabiliyor.
Ancak, FIFA'nın 2008'in Ağustos ayında aldığı bir kararla , KTFF milli takımı, bu birliğe üye olan diğer ülke takımları ile dostluk maçı yapabilecek.
Kısaltma KTFF
Kuruluş 1955
FIFA üyeliği -
NF-Board üyeliği 2003
Başkan Ömer Adal
Teknik direktör Enver Sedat Simavi
Kısa bir tarihçe
1934'de Ada'da hem Kıbrıs Türk hem de Kıbrıs Rum takımları vardı. Her toplum kendi takımları arasında maçlarını düzenlerken toplumlararası maçlar da düzenlenmekteydi. Bu maçların bazıları ulusal seviyede yapılmaktaydı. Futbol aynı zamanda her iki toplum okulları, American Academy ve English School gibi karma okullar arasında da popülerdi. Bu okullar da kendi aralarında maçlar yapıyordu.
23 Eylül 1934'te üçü tamamen Rum, biri Türk ve diğer dördü karma yapıdaki sekiz takımın katılımı ile Kıbrıs Futbol Federasyonu kuruldu. Kıbrıs Futbol Federasyonu 1948 yılında FIFA'ya üye oldu. 1954-1955 futbol sezonu sonunda Kıbrıs Futbol Federasyonuna üye beş Türk ve bir Ermeni takımı bulunuyordu.
Hükümet karşıtı terörist faaliyetlerin başlamasıyla, (EOKA) Kıbrıslı Rumlar'ın kontrolündeki Stadyum Komitesi Türk kulüplerin statların kullanımını engelledi.
1955-56 futbol sezonu başında CFA (Cyprus Football Association- Kıbrıs Futbol Federasyonu) Türk kulüplerini federasyondan ihraç ederek, federasyonu tamamen Kıbrıs Rum Federasyonu'na dönüştürdü. Aynı zamanda CFA'ya üye olan tek Ermeni kulübü de bu süreçte federasyondan dışlandı.
İhraç edilen Kıbrıs Türk kulüpleri 29 Ekim 1955 yılında kendi futbol federasyonlarının kuruluşunu gerçekleştirdi. 1955'ten bu yana faaliyetlerini aralıksız sürdüren KTFF yaklaşık 55 yıllık futbol faaliyeti ve tarihiyle, FIFA dışında kalan tek federasyon oldu.
KTFF 'na kayıtlı kulüp sayısı 99'a ulaşırken; kapasiteleri 1000 ile 20.000 arasında değişen 43 çim ve 70 de toprak saha bulunuyor.
Kıbrıs Türk Futbol Federasyonu profesyonel ve yarı-profesyonel olmak üzere 1. lig; 2. lig ve 3. ligi kurarak, futbol liglerini örgütlemiş durumda. Buna göre ilk 3 ligde 14'er takım mücadele ederken; kalan 57 takım da amatör olarak varlıklarını sürdürüyor.
Bu takımların katılımıyla her yıl düzenli olarak Kıbrıs Türk futbol Ligi ve KTFF Kupası düzenleniyor.
1985 yılına kadar FIFA'nın özel izni ile dostluk maçları düzenleyebilen KTFF 1985 yılından itibaren CTF ve FIFA'nın uyguladığı kısıtlamalar nedeni ile dostluk maçları bile yapamaz durumda bırakılmıştır.
KTFF Liglerinde farklı ülkelerden (Nijerya, Romanya, Kongo, Gana, Kamerun, Bulgaristan ve Türkiye'den) 96 yabancı futbolcu oynuyor. I. ligde 3 er ve II. ligde 2 şer yabancı kontenjanı bulunuyor.
KTFF profesyonel 1.liginde oynayan 14 takımın puan sıralaması aşağıda dikkatlerinize sunuluyor.
Fly Oil 1. Lig puan durumu
Fly Oil 1. Lig'inde 6 hafta sonunda Gönyeli takımının 13 puanla lider olduğunu görüyoruz. 14 takımdan oluşan 1. ligde düşme hattında yer alan 3 takım ise Mağusa Türk Gücü, Esentepe ve Gençlikgücü.
Takım O P
1. Gönyeli 6 13
2. Türk Ocağı Limasol 6 13
3. Ozanköy 6 12
4. Lapta 6 12
5. Doğan Türk Birliği 6 10
6. Küçük Kaymaklı 6 10
7. B.Bağcıl 6 10
8. Türkmenköy 6 10
9. Çetinkaya 6 9
10. Tatlısu 6 8
11. Cihangir 6 7
12. Mağusa Türk Gücü 6 6
13. Esentepe 6 1
14. Gençlik Gücü 6 0
Kuzey Kıbrıs'ta kulüplerin gelirleri
Profesyonel ligde mücadele eden 42 takımın toplam yıllık gelirleri 6.314.000 Euro'ya ulaşıyor. Profesyonel 1.ligde mücadele eden kulüplerin sezonluk ortalama gelirleri 193 bin Euro civarındayken; 2. lig takımlarının geliri 160 bin Euro'ya; 3. lig takımlarının da 98 bin Euro düzeyinde.
Maç başına seyirci sayısına bakıldığında ise; 1 lig maçlarını ortalama 167 kişinin; 2. lig maçlarını 92 kişinin; 3. lig maçlarını da 84 kişinin izlediği Doç.Dr. Okan Veli Şafaklı'nın verilerinden anlaşılıyor.
Yaklaşık 225 bin Türk'ün yaşadığı KKTC'de en başarılı takım olarak Gönyeli'yi görüyoruz. Ancak en geniş taraftar tabanına sahip kulüp ise 35 bin kişi ile Çetinkaya futbol kulübü. Çetinkaya'nın bu kadar yaygın taraftar kitlesine ulaşmasının nedeni ise sportif başarısı en yüksek takım olmasından kaynaklanıyor.
1934 tarihinde 7 Rum takımı ile Kıbrıs Ligi kurucularından olan Çetinkaya futbol takımı (diğerleri: AEL Limasol, Trast AC , Olympiakos Nicosia, Aris Limasol, APOEL Nicosia, Anorthosis Famagusta ve EPA Larnaka) 1951 yılında Kıbrıs Cumhuriyeti Birinci Ligi şampiyonu olmuştur. Bu ligde şampiyon olan ilk ve tek Türk takımıdır. Tarihinde defalarca Rum takımlarını yenmiş ve Kıbrıs kupalarını almıştır.
2007 yılında İngiltere'nin 2. lig takımı olan Luton Town ile bir hazırlık maçı yapmak istemiş; ancak Kıbrıslı Rumlar'ın FİFA'ya baskıları sonucunda maç yapılamamıştır.
Taraftar tabanı yaygınlığı bakımından diğer en fazla taraftara sahip kulüpler 22.000 kişilik taraftar ile Mağusa Türk Gücü; 10.839 taraftar ile Türk Ocağı ve 10.389 taraftar sayısı ile Doğan Türk Birliği'dir�
Kıbrıs Türk futbol takımlarının gelirleri ve ortalama seyirci sayıları
Yıllık ort. Maç başına
Kulüp geliri ortalama
(Bin Euro) Seyirci sayısı
1.Lig 193 167
2.Lig 160 92
3.Lig 98 84
Kıbrıs profesyonel Türk futbol liglerinde 42 kulübün toplam gelirleri 6.314.000 Euro düzeyinde gerçekleşirken; kulüp başına düşen ortalama gelir ise yaklaşık 150,3 bin Euro� 1. ligde oynayan takımlar baz alındığında bu tutar 193 bin Euro düzeyinde gerçekleşiyor.
Kıbrıs Türk futbol liglerinde oynayan takımların gelirlerinin bileşimine bakıldığında ise; toplam gelirin en önemli kısmını %39,46'lık oran ile diğer kalemi oluşturuyor. 2.491.504 Euro tutarındaki diğer kaleminin içinde reklam, medya ve sponsorluk gelirleri yer alıyor. Bir başka önemli gelir kaynağı olarak ta %30,69 ile karşımıza 1.937.767 Euro tutarındaki ile balo, bağış ve piyango geliri gibi sosyal aktivitelerden elde olunan gelirler çıkıyor. Kulüplerin toplam gelirlerine federasyon'un katkısı ise 1.410.548 Euro civarında. %22,34'lik bir oranı oluşturan bu gelir kalemi en önemli üçüncü gelir kaynağını oluşturuyor. Futbolun asli gelirlerinden maç günü gelirlerine baktığımızda ise kulüplerin sadece 361 bin Euro tutarında bir maç günü geliri elde ettiklerini görüyoruz.
Kıbrıs Türk futbol kulüplerinin gelir kaynakları (2008-09)
Gelirler (%) (Euro)
Diğer 39,46 2.491.504
Sosyal etkinlik geliri 30,69 1.937.767
Aidat 1,79 113.021
Maç günü geliri 5,72 361.161
Federasyon katkısı 22,34 1.410.548
Toplam 100 6.314.000
Yukarıdaki verilerden de anlaşıldığı üzere Kıbrıs Türk futbolunda futbol pastası son derece küçük kalmıştır. Bunun en önemli nedenini tekrar vurgularsak; KTFF'nun UEFA ve FIFA'ya üye alınmamış olması, KKTC'de kapalı devre bir lig yapılanmasını zorunlu kılmıştır. Uluslararası çıkış kapısının bulunmayışı Kuzey'de futbol pazarının gelişiminin önünü kesmiştir. Lokal rekabetin gelişebilmesi ancak uluslararası rekabetin varlığına bağlıdır. Uluslararası rekabet olanağı olmadığında, Kıbrıs Türk futbolu örneğinde de olduğu gibi lokal liglerin rekabet düzeyi son derece düşük kalmakta ve futbol piyasası büyüyememektedir.
Biraz da Kıbrıs'ın güneyine bakalım hep birlikte�
Güney Kıbrıs'ta futbol hızla gelişiyor
20. yüzyılın başlarında İngilizler tarafından adaya getirilen futbol bir süre sonra adanın vazgeçilmez sporu oldu. Futbolun iyice yaygınlaşması ile birlikte Eylül 1934'de Lefkoşa'da Kıbrıs Futbol Federasyonu (Cyprus Football Association, kısaca CFA) kuruldu. Bugün Kıbrıs Futbol Federasyonu Kıbrıs Cumhuriyeti Birinci Ligi, Kıbrıs Kupası LTV Süper Kupası'nı düzenliyor ve Kıbrıs Cumhuriyeti Millî Futbol Takımı'nı oluşturuyor. 1948'de FIFA, 1962'de de UEFA üyesi olan CFA'nın 2009 yılı itibariyle piyasa değeri 98,7 milyon Euro'ya ulaşmış durumda.
UEFA sıralamasında 17.330 puanla 21. sırada yer alan Güney Kıbrıs Cumhuriyeti Avrupa'ya 4 takım gönderiyor. Bugün itibariyle sadece APOEL takımı Şampiyonlar Ligi'nde mücadele ediyor ve 2 puana sahip olan APOEL gruptan çıkamadı.
FIFA sıralamasında ise 472 puanla 68 sırada yer alan Güney Kıbrıs Rum Cumhuriyeti, İtalya, İrlanda ve Bulgaristan gibi ülkelerin bulunduğu grupta ancak 9 puan toplayabildi. Ancak bu puanlar onları 2010 Dünya Kupası finallerine götüremedi ne yazık ki�
Güney Kıbrıs'ta 1. ligde 14 takım mücadele ediyor. Bu takımların piyasa değerleri aşağıdaki tabloda görülüyor�
Güney Kıbrıs Division A takımları piyasa değerleri
Piyasa değeri
Kulüpler Euro
Omonia Nikosia nikosia/uebersicht/startseite.html> 18.550.000
Anorthosis Famagusta
APOEL Nikosia
Apollon Limassol
APOP Kinyras Peyias
Ermis Aradippou FC
Enosis Paralimni
Paphos AEP
AEL Limassol
Ethnikos Achnas
Nea Salamina Ammochostos
Doxa Katokopias
Aris Limassol
APEP Pitsilia
Toplam 98.740.000
Güney Kıbrıs Rum Cumhuriyeti'nde futbol ekonomisi
Güney Kıbrıs'ta futbol pastası her geçen gün büyüyor. Özellikle son yıllarda Güney takımlarının UEFA'da önemli işler yapması ve son iki yıldır Anorthosis Famagusta ve Apoel'in Şampiyonlar Ligi gruplarına kalma başarısı göstermeleri, Güney'de futbol pastasının büyümesine olanak sağladı.
2005-06 sezonu itibariyle toplam 17.530.250 Euro'luk tutarında bir futbol geliri yaratan Güney futbolu, özellikle 2007-08 sezonundan itibaren UEFA gelirlerinin de artmasıyla bu tutarı 35 milyon Euro'ya kadar yükseltti. Sadece Anorthosis 2008/09 sezonunda 7,5 milyon Euro tutarında Şampiyonlar geliri elde etti.
Güney Kıbrıs Cumhuriyeti'nde ligi domine eden 3 büyük kulübü görüyoruz. Bunlar: Apoel, Omonia ve Anarthosis kulüpleri olup, bu üç kulübün Güney Kıbrıs futbol pastasından aldıkları pay %35 civarında. Piyasa değerleri bakımından da ligin %45'ini oluşturan üç kulübün piyasa değerleri toplamı 44.6 milyon Euroya ulaşıyor.
Üç büyükler ligi domine ediyor!
Ülkemizde olduğu gibi Güney Kıbrıs'ta da futbolu üç büyük kulüp domine ediyor. Bu üç kulüpten Anorthosis Famagusta 13 kez Güney Kıbrıs şampiyonluğuna ulaşırken son yılların en flash ekibi oldu. 2005-06 sezonunda da Trabzonspor'u Şampiyonlar Ligi ön elemesinde yenerek saf dışı bırakmış ve gruplara kalmıştı. Apoel ise Güney'in en çok taraftarı olan ve 20 kez ligi kazanan, en zengin kulübü konumunda. 2006-07 UEFA Kupası ön eleme maçlarında Trabzonspor'a yenilerek elenmişti. Omonia takımı ise 19 kez şampiyonluğa ulaşmış ancak Avrupa'da çok başarıya ulaşamamış bir Rum takımı durumunda.
Kıbrıs Rum Cumhuriyeti'nde, 2005-06 verilerine üç büyüklerin gelirleri (Anorthosis Famagusta ve Apoel) 9 milyon Euro civarındayken; UEFA Şampiyonlar Ligi ve UEFA Kupası'nde kazanılan başarılar, bu tutarı 15 milyon Euro'ya kadar yükseltti. 2008-09 sezonu itibariyle 1. ligde kulüp başına ortalama gelir 2,5 milyon Euro civarında gerçekleşirken bu tutar, Kuzey'de 1. ligde yaklaşık 193 bin Euro seviyesinde�Yani Güneyin 1. lig kulüp gelirleri, Kuzey'in gelirlerinin neredeyse 12 katına yükselmiş durumda.
Güney ve Kuzey'in gelir karşılaştırması
KKTC futbol gelirleri
Gelirler (%) (Euro)
Reklam+Medya+Sponsorluk 39,46 2.491.504
Sosyal etkinlik geliri 30,69 1.937.767
Kulüp aidat geliri 1,79 113.021
Maç günü geliri 5,72 361.161
Federasyon katkısı 22,34 1.410.548
Toplam 100 6.314.000
Güney Kıbrıs futbol gelirleri
Gelirler (%) (Euro)
Maç günü gelirleri 37,69 13.191.500
ticari gelirler 23,14 8.099.000
TV yayın hakları geliri 5,3 1.855.000
federasyon yardımı 15,03 5.260.500
Diğer 18,84 6.594.000
Toplam 100 35.000.000
Güney Kıbrıs futbolu da zarar ediyor
Güney Kıbrıs'ta 2005-06 itibariyle toplam futbol gelirleri 17,5 milyon Euro iken; giderler 17,6 milyon Euro olarak gerçekleşti.
Altı kulübün zarar ettiği 1. ligde en fazla kârı elde eden kulüp olarak Apoel ve Anorthosis'i görüyoruz. İki kulübün karı 3,5 milyon Euro'ya ulaşmasına karşın, 14 takımlı Kıbrıs Rum kesimi 1. liginde toplam zarar beş milyon Euroya ulaşmış durumda. Nitekim zararların artması ve kulüp bütçelerinin giderek açık vermesi üzerine Güney Kıbrıs Rum Cumhuriyeti gelecek beş yıl için yaklaşık 10,2 milyon Euro'luk bir yardım paketini kulüplere tahsis etmiştir.
Zararın temel nedenine bakıldığında ise oyuncu ve teknik adam ücret ve bonservis bedellerinin önemli miktarlarda artmasını görüyoruz. Oyuncu ve teknik adamlara ödenen ücret ve maaşların toplam giderler içindeki payı %75 düzeyinde gerçekleşmiş durumda.
Güney Kıbrıs 1. futbol liginde sezonluk bilet satımlarının toplam gelir içindeki payı %10 düzeyinde gerçekleşirken; özellikle maç gününde taraftarın yaptığı diğer harcamalar maç günü gelirlerini %38'e kadar yükseltiyor.
Kuzey'de maçların TV yayınlarını satın alacak ve yayınlayacak bir kuruluş bulunmamakla birlikte; Güney'de ise TV yayın hakları 1,8 milyon Euro civarında bir gelir sağlıyor.
Sonuç
Ada'nın her iki tarafında da futbola olan ilgi her geçen gün artıyor. Ancak Kıbrıs Türk Futbol Federasyonu'nun politik nedenlerle UEFA ve FIFA'ya üye kabul edilmemesi, Kuzey'de futbol gelişiminin önünde çok ciddi bir engel olarak karşımıza çıkıyor. Politik, ekonomik izolasyon Kıbrıs Türk futbolunun uluslararası turnuvalara iştirak edememesine neden oluyor. Bu da içeride lokal rekabetin yükselmesinin; futbol kalitesinin artmasının, futbolun daha çok yaygınlaşması ve parasal büyüklüğünün daha ileri noktalara gelmesinin önünü kesiyor.
Güneyde ise durum tam tersi. Rum kesiminin tüm dünyada sağladığı lobi etkinliği sayesinde futbol her geçen daha yaygınlaşıp, gelirlerini artırıyor. UEFA ve FIFA'ya üyeliğin avantajlarını iyi kullanan Rum kesimi, son üç yılda özellikle Şampiyonlar Ligi ve UEFA Kupası'na gönderdiği takımlar nedeniyle rekabet seviyesini ve kalite düzeyini arıyor. Futbol pastasını daha da büyütüyor ve Türk kesimi ile arasındaki mesafeyi her geçen gün daha da açıyor. Haksız rekabetin avantajlarını çok iyi kullanıyor.
Kıbrıs Türk Futbol Federasyonu doğal olarak tüm ümitlerini Anavatan'a bağlamış durumda. Avrupa'ya ve dış dünyaya tek çıkış kapısı Türkiye. Ama tüm olumsuzluklara karşın, Kıbrıs Türk Futbol Federasyonu ve bir avuç futbol sevdalısı bilim adamı 2008 yılında 1. Futbol Şûra'sını düzenleyip, uzun vadeli stratejik gelişim planları hazırladılar ve şimdi bunları büyük bir kararlılıkla, bir gün UEFA ve FIFA'ya üye olacakmışçasına adım adım hayata geçirmeye çalışıyorlar. Çok da doğru yapıyorlar. Buradan onlara bir teşekkür göndermek gerçekten çok önemli. Hiç ümidinizi yitirmeden mücadeleye devam.
Bağlantı: http://www.sporyazarlari.com/FFutbol/futbol-genel/tu-rul-ak-ar/07-12-2009/k-br-sta-futbol-ne-durumda-/173346.aspx
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder